واژه تاریخ

تاریخ در لغت به معنای تعیین زمان رویدادهاست . این واژه در عربی و فارسی و ترکی با مفاهیم متعدد به کار می رود. در قرآن کریم و احادیث واژة تاریخ به کار نرفته است . اولین بار این کلمه در منابع سدة دوم دیده شده و از سدة سوم به بعد کاربرد آن رایج گردیده است . در بارة ریشه و اشتقاق آن میان لغویان عرب اختلاف نظر وجود دارد . عبدالملک بن قریب اَصمَعی (متوفی 213) آن را واژه ای عربی دانسته و گفته است که قیسیها از قبایل بزرگ عرب  مصدر آن را اَرَخ و تمیمیها دیگر قبیلة بزرگ عرب  وَرَخ می دانند ، اما أرخ رایج تر شده است . جوهری (متوفی 398) ریشة آن را اَرَخ / اِرَخ به معنای گوسالة وحشی ذکر کرده است . در حالی که جوالیقی (متوفی 539) بر آن است که این واژه ریشة عربی ندارد و مسلمانان آن را از اهل کتاب گرفته اند . روزنتال اشتقاق های گوناگونی برای این واژه آورده است : اَرْخُو در اکدی ، یرْحْ در عبری ، یرَحْ در آرامی ، وَرْخ در اتیوپیایی و وْرْخ در عربی جنوبی . وی احتمال می دهد که ریشة واژة تاریخ ، توریخ (در سامی به معنای ماه ) است و تاریخ از مُوَرَّخ یا مؤَرِّخ اشتقاق یافته است و اشتقاقهای دیگر را نمی پذیرد . برخی افراد ، اصل واژة تاریخ را فارسی و برگرفته از «ماه ـ روز» می دانند که معرّب آن مورِّخ شده است ، اما در درستی این مطلب تردید وجود دارد. لغویان به این نتیجه رسیده اند که به احتمال قوی واژة تاریخ از ریشة اَرَخ یا وَرَخ سامی است ، زیرا وَرَخ (جمع آن : أَوْرَخَم ) در سنگ نوشته هایی متعلق به پیش از اسلام به معنای ماه قمری به کار رفته است .